PRACA ORYGINALNA
Wpływ wykluczenia transportowego na decyzje edukacyjne młodzieży uczącej się. Wyniki badań ze strefy przygranicznej polsko-białoruskiej
 
Więcej
Ukryj
1
Akademia Bialska im. Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
 
 
Data nadesłania: 14-12-2024
 
 
Data ostatniej rewizji: 26-06-2025
 
 
Data akceptacji: 11-08-2025
 
 
Data publikacji: 31-10-2025
 
 
Autor do korespondencji
Stanisława Katarzyna Nazaruk   

Akademia Bialska im. Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
 
 
JoMS 2025;63(3):741-762
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel pracy:
Jak podaje UNICEF wykluczenie transportowe dotyczy coraz większego grona Polaków, dotyka w szczególności osoby zamieszkujące małe miejscowości, osoby starsze, gorzej sytuowane oraz niepełnosprawne. Brak podstawowego środka transportu utrudnia dostęp do edukacji, zwłaszcza dla osób chcących podjąć edukację z dala od swojego miejsca zamieszkania. Dzieci i młodzież wykluczona transportowo nie może w pełni wykorzystywać swojego potencjału, co było powodem podjęcia badań z tematu wykluczenia transportowego. Głównym celem było poznanie wpływu dostępności do sieci transportu publicznego na decyzje edukacyjne młodzieży zamieszkałej w strefie przygranicznej polsko-białoruskiej w dwóch powiatach: bialskim i włodawskim.

Materiał i metody:
Zastosowano strategie badań ilościowych i autorski kwestionariusz ankiety z uwagi na fakt, że do wymienionej problematyki badań na stan obecny nie stwierdzono standaryzowanych narzędzi pomiaru. Badania objęły 170 uczniów w wieku 15-17 lat z terenu powiatu bialskiego i włodawskiego w woj. lubelskim.

Wyniki:
Z przeprowadzonej analizy badań wynika, że część badanych uczniów decyzję o wyborze szkoły ponadpodstawowej podjęła biorąc pod uwagę możliwości dojazdu do szkoły. Istniejąca sieć transportu publicznego nie odpowiada w zdecydowanej większości obecnym potrzebom i oczekiwaniom uczniów. Zaskakują bardzo niskie wskaźniki osób biorących udział w dodatkowych zajęciach pozaszkolnych, które mogą wskazywać na ograniczoną do nich dostępność i zmniejszenie szans edukacyjnych. To ograniczenie wynika ze zmniejszonej liczby połączeń albo z niedostosowania rozkładów jazdy.

Wnioski:
Wyniki badań pokazały niektóre przyczyny umożliwiające przynajmniej częściowe rozwiązanie problemów generujących wykluczenie transportowe w strefie przygranicznej polsko-białoruskiej.
Licencja
REFERENCJE (40)
1.
Białobrzeska K. (2022). Wykluczenie transportowe seniorów. Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne, 41, 209–226. DOI: 10.25951/9578.
 
2.
Błażewski, M. (2019). Prawne uwarunkowania ograniczenia wykluczenia transportowego. W: J. Blicharz, T. Kocowski, M. Paplicki (red.), Spółdzielnie socjalne oraz organizacje pozarządowe wsparciem dla zagrożonych wykluczeniem (s.11–20). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
 
3.
Brzeziński, J. (1984). Elementy badań psychologicznych. Warszawa: PWN.
 
4.
Charnavalau, A., Szymańska, E.J., Czapski, G. (2022). The Impact of Transport Exclusion on the Local Development of Biała County. Sustainability, 14, 6, https:// doi.org/10.3390/su14095674.
 
5.
Church, A., Frost, M., Sullivan, K. (2000). Transport and social exclusion in London.Transport Policy, 7(3),195–205, https://doi.org/10.1016/S0967-....
 
6.
Currie, G., Richardson, T., Smyth, P., Vella-Brodrick, D., Hine J., Lucas, K., Stanley, J., Morris, L., Kinnear, R., Stanley, J. (2010). Investigating links between transport disadvantage, social exclusion and well-being in Melbourne–updated results. Research in Transportation Economics, 29(1), 287–295, https://doi.org/10.1016/j.retr....
 
7.
Dulak, M., Jakubowski, B. (2018). Publiczny transport zbiorowy w Polsce. Studium upadku. Kraków: Klub Jagielloński, https://klubjagiellonski.pl/20... (dostęp: 17.11.2024).
 
8.
Guzik, R., Kołoś, A. (2021). Dostępność obszarów wiejskich do miast powiatowych w Polsce transportem publicznym w 2019 r. Przegląd Geograficzny, 93, 2, 181–206.https://doi.org/10.7163/PrzG.2....
 
9.
Górniak, K. (2007). System edukacji wobec ubóstwa i wykluczenia społecznego. W: E. Tarkowska (red.), Ubóstwo i wykluczenie społeczne młodzieży (s. 29–33). Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
 
10.
Jaroš, V. (2017). Social and transport exclusion. Geographia Polonica, 90(3), 247–263.https://doi.org//10.7163/GPol.....
 
11.
Kawa, M., Kuźniar, W. (2017). Skala zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 51(3), 329–339. DOI:10.15584/nsawg.2017.3.26.
 
12.
Kenyon, K., Lyons, G., Rafferty, J. (2002). Transport and Social Exclusion: Investigating the Possibility of Promoting Social Exclusion Through Virtual Mobility. Journal of Transport Geography, 10(3), 207–219. DOI:10.1016/S0966-6923(02)00012-1.
 
13.
Koliński, K. (2021). Wykluczenie transportowe uczniów szkół ponadpodstawowych powiatu wągrowieckiego. Studia Regionalne i Lokalne, 3(85), 202. DOI:10.7366/1509499538505.
 
14.
Komornicki, T. (2019). Polska Sprawiedliwa Komunikacyjnie. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego, s. 11–12.
 
15.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483.
 
16.
Kozarzewski, P. (2008). Wykluczenie edukacyjne. W: M. Jarosz (red.), Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny (s. 137–176). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
 
17.
Kukla, D. (2012). Aspekty planowania kariery edukacyjno-zawodowej przez młodzież sprawiającą problemy wychowawcze. W: I. Motow (red.), Readaptacja społeczna nieletnich w Polsce po transformacji ustrojowej (s. 31–45). Częstochowa: Wydawnictwo KONIKA.
 
18.
Kwieciński, Z. (1999). Edukacja wobec nadziei i zagrożeń współczesności. W: J. Gnitecki, J. Rutkowiak (red.), Pedagogika i edukacja wobec nadziei i zagrożeń współczesności. Materiały z III Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego (s.19–36). Warszawa –Poznań: Polskie Towarzystwo Pedagogiczne.
 
19.
Lucas, K. (2012). Transport and social exclusion: Where are we now? Transport Policy,20, 105–113. DOI:10.1016/j.tranpol.2012.01.013.
 
20.
Mackett, R. Thoreau, R. (2015). Transport, social exclusion and health. Journal of Transport & Health, 2, 610–617. DOI:10.1016/j.jth.2015.07.006.
 
21.
Mielczarek, M. (2022). Wykluczenie edukacyjne jako jedno z zagrożeń wykluczenia społecznego nieletnich z młodzieżowych ośrodków wychowawczych. Roczniki Pedagogiczne, 14(3), 87–102, https://doi.org/10.18290/rped2....
 
22.
Mrózek, Ł. (2014). Zjawisko wykluczenia społecznego więźniów i osób opuszczających ośrodki penitencjarne. Analiza problemu i możliwości przeciwdziałania zjawisku. Studia Socialia Cracoviensia, 2(11), 45–59.
 
23.
Muras, M. (2006). Wykluczenie i integracja społeczna a rozwój zrównoważony. W: Wykluczenie i integracja społeczna w Polsce. Ujęcie wskaźnikowe (s. 34–50). Warszawa: UNDP i MPiPS, http://rszarf.ips.uw.edu.pl/wy....
 
24.
Ochrowska, J. (2022). W ogóle autobusu nie widać. Życie na obszarach wykluczenia transportowego. Studia Regionalne i Lokalne, 2(88),108–121.
 
25.
DOI: 10.7366/1509499528807.
 
26.
Olejniczak, K. (2023). Dzieci wykluczone transportowo nie mają takich szans, jak ich.
 
27.
rówieśnicy. Portal Samorządowy, Październik 2023, https://www.portalsamorzadowy....: 10.09.2024).
 
28.
Preston, J., Rajé, F. (2007). Accessibility, mobility and transport-related social exclusion. Journal of Transport Geography, 15(3), 151–160. DOI:10.1016/j.jtrangeo.2006.05.002.
 
29.
Pyra, P. (2024). Wykluczenie transportowe a jakość życia w polskich powiatach.
 
30.
 
31.
Making the Connections: Final Report on Transport and Social Exclusion. (2003). Report by the Social Exclusion Unit. London, UK, Social Exclusion Unit, www.ilo.org/publications/making-connections-final-report-transport-and-social-exclusion (dostęp: 10.11.2024).
 
32.
Rosik, P., Komornicki, T., Goliszek, S., Duma, P. (2020). Dostępność potencjałowa regionów w Europie – zasięg przestrzenny, długość podróży i efekt granicy (EU-ROAD-ACC). Prace Geograficzne, 270. DOI:10.7163/9788361590071.
 
33.
Sorokin, P.A. (2009). Ruchliwość społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
 
34.
Szłapacki, W. (2024). Dostępność transportu publicznego w wybranych średniej wielkości miastach Pomorza Środkowego. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 71, 31–48. https://doi.org/10.14746/rrpr.....
 
35.
UNICEF. (2023). Dzieci wykluczone transportowo nie mają takich szans, jak ich rówieśnicy,www.portalsamorzadowy.pl/polityka-i-spoleczenstwo/dzieci-wykluczone-transportowo-nie-maja-takich-szans-jak-ich-rowiesnicy,492272.html?mp=promo (dostęp: 12.09.2024).
 
36.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 1990 r., nr 16, poz. 95).
 
37.
Warzywoda-Kruszyńska, W. (2011). Badania nad ekologią i dziedziczeniem biedy w wielkim mieście. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
 
38.
Włodarczyk, J., Gańko, N. (2011). Wykluczenie edukacyjne. Dziecko Krzywdzone. Teoria.
 
39.
Badania Praktyka, 10(3), 61–73.
 
40.
Wolański, M., Paprocki, W., Mazur, B., Soczówka, A., Jakubowski, B. (2016). Publiczny transport zbiorowy poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa.
 
eISSN:2391-789X
ISSN:1734-2031
Journals System - logo
Scroll to top