Między potępieniem a zadośćuczynieniem. Idea i praktyki sprawiedliwości naprawczej w kontekście resocjalizacji przestępców
Więcej
Ukryj
1
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Data nadesłania: 23-07-2021
Data ostatniej rewizji: 17-04-2022
Data akceptacji: 06-05-2022
Data publikacji: 31-07-2022
JoMS 2022;48(1):119-140
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel pracy:
Celem artykułu jest ukazanie specyfiki znaczenia idei sprawiedliwości naprawczej w kontekście postępowania z przestępcami i podejścia do przestępczości, uwzględniając jej genezę, formy i metody oddziaływania. Szczególnym aspektem jest istotny wzrost roli sprawiedliwości naprawczej na przestrzeni ostatnich dekad - zarówno w działaniach profilaktycznych, wychowawczych, jak i resocjalizacyjnych.
Materiał i metody:
Zastosowane metody badawcze obejmują interpretacyjną analizę treści wspomaganą analizą materiałów źródłowych oraz metodą historyczną.
Wyniki:
Wyniki badań ukazują ewolucję różnorodnych podejść do przestępstwa na styku filozofii, pedagogiki specjalnej, czy polityki karnej. Analiza ta prowadzi przez zwroty w rozwoju myślenia o przestępcach i popełnianych przez nich czynach. Sprawiedliwość naprawcza omawiana jest jako instrument psychologicznego, społecznego i instytucjonalnego usprawniania prewencji kryminalnej oraz oddziaływań wobec skazanych. Wyniki badań konfrontują dotychczasowe podejścia, ukazując je jako mniej efektywne w porównaniu z podejściem restoratywnym, które w XXI wieku nabiera coraz większego znaczenia.
Wnioski:
Postępująca implementacja sprawiedliwości naprawczej do teorii i praktyki resocjalizacji nie tylko zdaje się mieć potencjał bardziej efektywnej prewencji recydywy, ale też zapobiegania stygmatyzacji skazanych już po opuszczeniu zakładów karnych. Implikuje to ponadto potrzebę zmian strukturalnych w systemach penitencjarnych. W odróżnieniu od czasem nieracjonalnych podwalin społecznego i instytucjonalnego podejścia do przestępców w przeszłości, takie integracyjne podejście, bazujące na badaniach i danych naukowych, przekłada się na wzrost skuteczności resocjalizacji przestępców. Ponadto, ukazuje ono potrzebę bardziej kompleksowego i długofalowego myślenia o resocjalizacji.
REFERENCJE (46)
1.
Amjad, S. i Riaz, N. (2019). The concept and scope of restorative justice system: Explaining history and development of the system for the immediate need of society. „International Journal of Law”, nr 5(1) s. 100–104.
2.
Bieńkowska, E. i Mazowiecka, L. (2011). Uprawnienia pokrzywdzonego przestępstwem. Warszawa: Wolters Kluwer.
3.
Bocheńska-Włostowska, K. (2016). Praca i rola pedagoga ulicy i streetworkera z odwołaniem do komunikacji społecznej i mediów. W: M. Kuskowski i K. Bocheńska-Włostowska. Zraniony duch i zagrożone ciało. Resocjalizacja XXI wieku w perspektywie interdyscyplinarnej. Kraków: Impuls.
5.
Bregman, R. (2020). Homo Sapiens. Ludzie są lepsi, niż myślisz. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
6.
Czarnecka-Dzialuk, B. i Wójcik, D. (1999). Mediacja. Nieletni przestępcy i ich ofiary. Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
7.
Idem (2001). Mediacja w sprawach nieletnich w świetle teorii i badań. Warszawa: Typografika.
8.
Eglash, A. (1977). Beyond Restitution-Creative Restitution. W: J. Hudson i B. Galaway (red.). Restitution in Criminal Justice: A Critical Assessment of Sanctions. Lexington Mass.: Lexington Books.
9.
Felczak, J. (2020). Praca socjalna z więźniami i ich rodzinami. Warszawa: Difin.
10.
Fortes, M. i Evans-Pritchard, E.E. (1940). African Political Systems. London: Oxford University Press.
11.
Foucault, M. (1993). Nadzorować i karać. Warszawa: Aletheia.
12.
Futyma, G. (2018). Formy pomocy osobom skazanym, opuszczającym jednostki penitencjarne. Kraków: ROPS.
13.
Gójska, A. (2013). Mediacja w postępowaniu cywilnym w Polsce w statystykach Ministerstwa Sprawiedliwości. „Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja”, nr 22, s. 9–128.
14.
Hołyst, B. (2011). Wiktymologia. Warszawa: Wolters Kluwer.
15.
Lewicka-Zelent, A. (2013). Uwarunkowania gotowości nieletnich do zadośćuczynienia w paradygmacie sprawiedliwości naprawczej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
16.
Płatek, M. i Fajst, M. (2005). Sprawiedliwość naprawcza: idea, teoria, praktyka. Warszawa: Liber.
17.
Pranis, K. i Stuart, B. (2003). Peacemaking Circles. From Crime to Community. St. Paul, MN: Living Justice Press.
18.
Staniszek, M. (2018). (Nie)wykorzystywanie mediacji w sprawach nieletnich. „Resocjalizacja Polska”, nr 15, s. 151–162.
19.
Stypuła, A. (2010). Kręgi rekoncyliacyjne. Sprawiedliwość naprawcza w służbie wspólnoty. „Studia socjologiczne”, nr 4(199), s. 171.
20.
Kimla, P. (2016). Umowa społeczna współcześnie. „Miscellanea Historico-Iuridica”, nr 15(2), s. 159–167.
22.
Kosonoga-Zygmunt, J. (2018). Recydywa jurydyczna w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.
23.
Kołakowska-Przełomiec, H. i Wójcik, D. (1990). Selekcja nieletnich przestępców w sądach rodzinnych. Warszawa: Ossolineum.
24.
Konopczyński, M. (2014). Twórcza resocjalizacja: zarys koncepcji rozwijania potencjałów. „Resocjalizacja Polska (Polish Journal of Social Rehabilitation)”, nr 7, s. 13–28.
25.
Łuczak, E. (2016). Współczesne problemy resocjalizacji penitencjarnej i ich minimalizowanie. „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, nr 35(2), s. 105-114. DOI: 10.17951/lrp.2016.35.2.105.
26.
Maroń, G. (2011). Sprawiedliwość naprawcza a retrybutywizm w odpowiedzialności karnej. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza”, nr 71(10), s. 111–130.
27.
Marshall, T.F. (1999). Restorative Justice: An Overview. Londyn: Home Office.
28.
Mazowiecka, L. (red.) (2015). Unijne standardy programów sprawiedliwości naprawczej. Warszawa: Wolters Kluwer.
29.
Michel, M. (2017). Zmiana myślenia o procesie resocjalizacji i osobach niedostosowanych społecznie w świetle zmian paradygmatów w polskiej myśli resocjalizacyjnej. Nurt „nowej resocjalizacji”. Polska Myśl Pedagogiczna III.
31.
Rosenblatt, F.F. (2015). The Role of Community in Restorative Justice. Londyn: Routledge.
32.
Opinia do projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks Karny i niektórych innych ustaw, Helsińska Fundacja Praw Człowieka,
https://www.hfhr.pl/wp-content... (dostęp: 23.11.2020).
33.
Paul, G. i Borton, I. (2017). Toward a Communication Perspective of Restorative Justice: Implications for Research, Facilitation, and Assessment. „Negotiation and Conflict Management Research”, No. 10(3), s. 199–219.
34.
Pendlebury, H. (2010). Sacrificium Missaticum, Mysterium Iniquitatis: Or, a Treatise Concerning the Sacrifice of the Mass. (Never Before Printed) by the Reverend and Learned... Account of the Author’s Life Is Prefixed; ... Londyn: Gale Ecco: Print Editions.
35.
Piątek, K. (2015). Problem przestępczości – zapomniany i niedoceniany obszar polityki społecznej. „Polityka Społeczna”, nr 9, s. 23.
36.
Porowski, M. (1993). Kamień i chleb (studium z dziedziny polityki penitencjarnej). Warszawa: Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego.
37.
Radzik, L. i Colleen, M. (2020). Reconciliation. W: E. Zalta (red.). The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2020 Edition),
https://plato.stanford.edu/arc... (dostęp: 23.11.2020).
39.
Rentzmann, W. (1996). Prison Philosophy and Prison Education. „Journal of Correctional Education”, No. 47(2), s. 58–63.
40.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk nr 3451,
https://www.sejm.gov.pl/ (dostęp: 23.11.2020).
41.
Siemaszko, A. (1983). Przestępczość wielokrotnych recydywistów i stosowana wobec nich polityka karna. „Archiwum Kryminologii”, t. X.
42.
Sitek, M. (2016). Prawa (potrzeby) człowieka w ponowoczesności. Warszawa: C.H. Beck.
43.
Skotnicki, W. (1993). Uwagi na temat kary pozbawienia wolności i dozoru przystosowawczego dla recydywistów na tle projektów zmian kodeksu karnego. „Palestra”, nr 11.
44.
Stańdo-Kawecka, B. (2020). Polityka karna i penitencjarna między punitywizmem i menadżeryzmem. Warszawa: Wolters Kluwer.
45.
Wang, L. (2016). Sprawiedliwość. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2016.
46.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 lipca 2020 r. sygn. akt Kp 1/19.~.