PRACA ORYGINALNA
Zdolności mobilizacyjne państwa w warunkach kryzysu demograficznego
Więcej
Ukryj
1
Pomeranian University in Słupsk
Data nadesłania: 30-03-2025
Data ostatniej rewizji: 13-10-2025
Data akceptacji: 14-10-2025
Data publikacji: 31-10-2025
JoMS 2025;63(3):121-145
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel pracy:
Celem pracy jest określenie wpływu współczesnych procesów demograficznych – w szczególności niskiego poziomu dzietności, intensywnego starzenia się społeczeństwa oraz pogarszającego się stanu zdrowia populacji – na długoterminowy potencjał mobilizacyjny państwa. Autor stawia hipotezę, że uwarunkowania demograficzne mogą w sposób istotny ograniczyć zdolność państwa do prowadzenia skutecznej obrony narodowej oraz reagowania na sytuacje kryzysowe w horyzoncie kilku dekad.
Materiał i metody:
W badaniu zastosowano zintegrowane podejście metodologiczne, łączące metody teoretyczne (analizę, syntezę, abstrahowanie) z metodami prognostycznymi opartymi na danych ilościowych.
W ramach metody prognostycznej zastosowano technikę scenariuszową, która pozwala na opracowanie alternatywnych wariantów przyszłości na podstawie logicznych założeń dotyczących zmiennych demograficznych. Opracowano trzy scenariusze – optymistyczny, umiarkowany i pesymistyczny – uwzględniające zróżnicowanie poziomu dzietności (TFR), stanu zdrowia populacji oraz tempa starzenia się społeczeństwa.
Wyniki:
Prognozy wskazują, że w wariancie pesymistycznym potencjał mobilizacyjny Polski może spaść nawet o 75% w ciągu najbliższych czterech dekad, co znacząco osłabi zdolności państwa do reagowania kryzysowego i obrony narodowej
Wnioski:
Wyniki wskazują na konieczność systemowego włączenia analizy demograficznej do planowania strategicznego oraz opracowania polityk publicznych przeciwdziałających regresowi zasobów ludzkich istotnych dla bezpieczeństwa narodowego. Artykuł wypełnia lukę badawczą w zakresie ilościowego ujęcia wpływu trendów demograficznych na zdolności mobilizacyjne państwa.
REFERENCJE (31)
1.
Apanowicz, J. (2002). Metodologia ogólna. Gdynia: Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu.
2.
Babbie, E. (2008). Podstawy badań społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
3.
Buzan, B., Wæver, O., de Wilde, J. (1998). Security: A New Framework for Analysis. Boulder: Lynne Rienner Publishers.
4.
Coleman, D., Rowthorn, R. (2011). Who’s Afraid of Population Decline? A Critical Examination of Its Consequences. Population and Development Review, 37(1), 217–248,
https://doi.org/10.1111/j.1728....
5.
Collins, A. (red.). (2013). Contemporary Security Studies (3rd ed.). Oxford: Oxford University Press.
6.
Dandeker, C. (2006). Recruitment and Retention in the Armed Forces: A Contemporary Challenge. Armed Forces & Society, 32(2), 166–187,
https://doi.org/10.1177/009532....
7.
Defence24. (2023, 28 marca). Wpływ przemian demograficznych na siły zbrojne RP,
https://defence24.pl.
8.
Eberstadt, N. (2012). A Nation of Takers: America’s Entitlement Epidemic. Washington, DC: AEI Press.
10.
Gierszewski, J., Pieczywok, A. (2020). Metodologiczne podstawy badania problemów bezpieczeństwa. Warszawa: Difin.
11.
Godet, M. (2001). Creating Futures: Scenario Planning as a Strategic Management Tool. London: Economica.
12.
Goldstone, J.A. (2012). A Theory of Political Demography: Human and Institutional Reproduction. W: J. Goldstone, E. Kaufmann, M.D. Toft (red.). Political Demography: How Population Changes Are Reshaping International Security and National Politics (s. 10–28). Oxford: Oxford University Press.
13.
Główny Urząd Statystyczny. (2022). Prognoza ludności na lata 2023–2060. Warszawa: GUS.
14.
Główny Urząd Statystyczny. (2023). Rocznik Demograficzny 2023. Warszawa: GUS.
15.
Gray, C.S. (1999). Modern Strategy. Oxford: Oxford University Press.
16.
Gryz, J. (2010). Współczesne znaczenie siły militarnej w polityce międzynarodowej. Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego – 2009/2010, 23–34. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej.
17.
Jackson, R., Howe, N. (2012). Demography and Geopolitics: Understanding Today’s Debate in Its Historical and Intellectual Context. W: J. Goldstone, E. Kaufmann, M.D. Toft (red.). Political Demography: How Population Changes Are Reshaping International Security and National Politics (s. 31–48). Oxford: Oxford University Press.
18.
Jankowski, J., Wojnarowski, J. (2012). Planowanie mobilizacyjnego rozwinięcia jednostki wojskowej. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej.
19.
Jasiński, M. (2015). Metoda identyfikacji podejść do strategii. Nauki o Zarządzaniu, 1(22), 9–21.
20.
Jensen, B., Montgomery, M. (2024, December 12). The demographic dilemma: Why military support must consider population trends. Center for Strategic and International Studies (CSIS). Series: Strategic Headwinds: Understanding the Forces Shaping Ukraine’s Path to Peace,
https://www.csis.org/analysis/....
22.
Libicki, M.C., Shatz, H.J., Taylor, J.E. (2011). Global Demographic Change and Its Implications for Military Power. Santa Monica, CA: RAND Corporation.
23.
Ministerstwo Obrony Narodowej. (2025, 15 stycznia). Dane dotyczące liczebności Sił Zbrojnych RP według stanu na 31 grudnia 2024 r. [komunikat prasowy]. Warszawa: MON.
https://www.gov.pl/web/obrona-...-.
24.
Morgenthau, H.J. (1948). Politics Among Nations: The Struggle for Power and Peace. New York: Alfred A. Knopf.
26.
Szymański, M. (2001). Wprowadzenie do metod badań pedagogicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
27.
Waltz, K.N. (1979). Theory of International Politics. Reading, MA: Addison–Wesley.
28.
Wendt, A. (1992). Anarchy Is What States Make of It: The Social Construction of Power Politics. International Organization, 46(2), 391–425,
https://doi.org/10.1017/S00208....
29.
Wæver, O. (1995). Securitization and Desecuritization. W: R.D. Lipschutz (red.), On Security (s. 46–86). New York: Columbia University Press.
30.
Wojnarowski, J. (2008). Mobilizacja sił zbrojnych szansą utrzymania bezpieczeństwa Polski. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej.
31.
Zieliński, J. (2012). Metodologia pracy naukowej. Warszawa: Aspra.