PRACA ORYGINALNA
Warunki pracy osób świadczących usługi opieki domowej nad osobami starszymi w świetle systemu opieki długoterminowej w Polsce
 
Więcej
Ukryj
1
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
 
 
Data nadesłania: 22-02-2025
 
 
Data ostatniej rewizji: 27-07-2025
 
 
Data akceptacji: 11-08-2025
 
 
Data publikacji: 31-10-2025
 
 
Autor do korespondencji
Anna Maria Sadowska   

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
 
 
JoMS 2025;63(3):1023-1042
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Cel pracy:
Celem artykułu jest przedstawienie warunków pracy osób świadczących usługi płatnej opieki domowej nad osobami starszymi w kontekście systemu opieki długoterminowej w Polsce.

Materiał i metody:
Badanie, przeprowadzone w ramach projektu PERHOUSE, obejmowało: desk research, 10 indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) z partnerami społecznymi i interesariuszami na poziomie krajowym oraz zogniskowane wywiady grupowe (FGI) z 17 osobami świadczącymi płatne usługi osobistej opieki domowej dla osób starszych, osób niepełnosprawnych i/lub dzieci, jak również usługi nieopiekuńcze (opieka pośrednia), takie jak prowadzenie domu, sprzątanie, gotowanie i prace ogrodnicze.

Wyniki:
Warunki pracy opiekunów domowych w Polsce są prekarne i wymagające. Analiza objęła sześć wymiarów: dochód, bezpieczeństwo zatrudnienia, zabezpieczenie socjalne, czas pracy, autonomię w pracy i reprezentację interesów zbiorowych. Ujawniono rozbieżności wewnątrz sektora wynikające z rejestracji zatrudnienia (umowa o pracę, umowa zlecenie lub praca nierejestrowana), systemu opieki (opieka zdrowotna lub pomoc społeczna), zakresu obowiązków (opieka bezpośrednia lub pośrednia) oraz sytuacji/charakterystyk pracowników (np. kobiet, migrantów).

Wnioski:
Warunki pracy osób świadczących usługi opieki domowej w Polsce nie są w wystarczającym stopniu uwzględniane na poziomie krajowym. Biorąc pod uwagę ograniczony zakres niniejszej analizy, należy zintensyfikować i kontynuować dalsze badania w różnych kontekstach zawodowych, szczególnie w związku z przejściem od opieki instytucjonalnej do opieki długoterminowej świadczonej na poziomie społeczności lokalnych.
Licencja
FINANSOWANIE
Projekt "PERHOUSE: Personal and household services in Central and Eastern European Countries. Improving working conditions and services through industrial relations" został zrealizowany w latach 2022-2024 przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej (nr 101052340).
REFERENCJE (46)
1.
Ad-PHS. (2020). Advancing Personal and Household Services. Country Report Poland, https://ad-phs.eu/ht8ag2/uploa... (dostęp: 30.03.2024).
 
2.
Aspers, P., Corte, U. (2019). What is qualitative in qualitative research. Qualitative Sociology, (42), 139–160, https://doi.org//10.1007/s1113... (dostęp: 20.02.2025).
 
3.
Baggio, M., Cabrita, J. (2025). Undeclared care work in the EU: Policy approaches to a complex socio-economic challenge, Eurofound research paper, Publications Office of the European Union. https://doi:10.2806/9489757 (dostęp: 10.09.2025).
 
4.
Beck, O., Kędziora-Kornatowska, K., Kornatowski, M. (2014). Long-term home care in Poland – framework, problems, prospects. Hygeia Public Health, 49(2), 192–196.
 
5.
Biletta, I., Cabrita, J., Eiffe, F., Gerstenberger, B., Parent-Thirion, A., Vargas, O., Weber, T. (2021). Working conditions and sustainable work: An analysis using the job quality framework. Challenges and prospects in the EU series, Publications Office of the European Union. https://doi.org/10.2806/938302 (dostęp: 20.02.2025).
 
6.
Błędowski, P. (2021). Potrzeby opiekuńcze. W: P. Błędowski, T. Grodzicki, M. Mossakowska, T. Zdrojewski (red.), POLSENIOR 2. Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem (s. 913–929). Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny. https://polsenior2.gumed.edu.p... (dostęp: 20.02.2025).
 
7.
Cybulska, A. (2023). Gdzie jest pomnik służącej? Biuletyn Związkowy „Inicjatywa Pracownicza”, marzec, 3–4.
 
8.
Duijs, S.E., Abma, T., Plak, O., Jhingoeri, U., Abena-Jaspers, Y., Senoussi, N., Mazurel, C., Bourik, Z., Verdonk, P. (2023). Squeezed out: Experienced precariousness of self-employed care workers in residential long-term care, from an intersectional perspective. Journal of Advanced Nursing, 79, 1799–1814, https://doi.org/10.1111/jan.15... (dostęp: 20.02.2025).
 
9.
EFFAT, EFFE, EFSI, & UNI-Europa. (2022). PHS Social Partner Statement on the European Care Strategy, https://www.uni-europa.org/wp-... (dostęp: 30.03.2024).
 
10.
European Commission. (2012). Commission Staff Working Document on exploiting the employment potential of the personal and household services. Accompanying the document Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, The European Economic and Social Committee (t. 95), https://eur-lex.europa.eu/lega... (dostęp: 20.03.2024).
 
11.
European Commission. (2021). Study on exploring the incidence and costs of informal long-term care in the EU, https://op.europa.eu/en/public... (dostęp: 10.12.2024).
 
12.
European Commission. (2022). European Care Strategy for caregivers and care receivers, https://employment-social-affa... (dostęp: 30.03.2024).
 
13.
Fihel, A., Okólski, M. (2018). Demographic change in the period of intensive international mobility – results of the Mig/Ageing research project for Poland. CMR Spotlight Newsletter of Centre of Migration Research, 6, 1–6.
 
14.
Furmańska-Maruszak, A., Heeger-Hertter, S. (2023). Fair working conditions for workers providing informal care for the elderly in Poland and in the Netherlands. Utrecht Law Review, 19(3), 25–43. https://doi.org/10.36633/ulr.8... (dostęp: 10.12.2024).
 
15.
Gibbs, G. (2011). Analizowanie danych jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
 
16.
Główny Urząd Statystyczny. (2024). Praca nierejestrowana w Polsce w 2022 r., https://stat.gov.pl/obszary-te... (dostęp: 10.12.2024).
 
17.
Grasmo, S.G., Liaset, I.F., Redzovic, S.E. (2021). Home care workers’ experiences of work conditions related to their occupational health: a qualitative study. BMC Health Services Research, 21(962), 1–13, https://bmchealthservres.biome... (dostęp: 10.12.2024).
 
18.
Guzi, M., Holubová, B., Kahancová, M., Kahanec, M., Martišková, M., Radvanský, M., Bors, P., Schönenberg, L. (2022). Tackling undeclared work in the personal and household services sector. European Labour Authority, https://www.ela.europa.eu/site... (dostęp: 30.03.2024).
 
19.
Hancock, B., Ockleford, E., Windridge, K. (2009). An introduction to qualitative research. The NIHR RDS for the East Midlands / Yorkshire & the Humber, www.rds-yh.nihr.ac.uk (dostęp: 10.12.2024).
 
20.
Hirose, K., Czepulis-Rutkowska, Z. (2016). Challenges in long-term care of the elderly in Central and Eastern Europe. International Labour Organisation, https://www.ilo.org/publicatio... (dostęp: 10.12.2024).
 
21.
International Labour Organisation. (2011). Domestic Workers Convention, 2011 (no. 189), https://www.ilo.org/dyn/normle... (dostęp: 22.03.2024).
 
22.
International Labour Organisation. (2016). Non-standard employment around the world. Understanding challenges, shaping prospects. International Labour Office, https://ilo.primo.exlibrisgrou... (20.02.2025).
 
23.
Kahancová, M., Meszmann, T.T., Sedláková, M. (2020). Precarization via digitalization? Work arrangements in the on-demand platform economy in Hungary and Slovakia. Frontiers in Sociology, 5(luty), 1–11, https://doi.org/10.3389/fsoc.2... (dostęp: 24.03.2024).
 
24.
Kindler, M., Kordasiewicz, A., Szulecka, M. (2016). Care needs and migration for domestic work: Ukraine-Poland. International Labour Office, https://www.ilo.org/publicatio... (dostęp: 10.12.2024).
 
25.
Klakla, J.B., Koss-Goryszewska, M., Kulesa, A., Pająk-Załęska, K., Zarychta, M. (2023). W cieniu. Ukraińskie pracownice domowe w Polsce. Warszawa: CARE International w Polsce, https://data.unhcr.org/en/docu... (dostęp: 24.03. 2024).
 
26.
Komisja Pracownic i Pracowników Domowych. (2021). Strona internetowa Komisji Pracownic i Pracowników Domowych, http://pracownicedomowe.pl/ (dostęp: 23.03.2024).
 
27.
Krajewska, B. (2021). Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania jako instrumenty wsparcia. Praca Socjalna, 36(2), 97–112, https://doi.org/10.5604/01.300... (dostęp: 10.12.2024).
 
28.
Lewis, J., Ritchie, J. (2003). Generalising from qualitative research. W: J. Ritchie, J. Lewis (red.), Qualitative Research Practice. A Guide for Social Science Students and Researchers (s. 263–286). London: SAGE Publications.
 
29.
Lowndes, R., Struthers, J. (2016). Changes and continuities in the workplace of long-term residential care in Canada, 1970–2015. Journal of Canadian Studies, 50(2), 368–395.
 
30.
Łuczak, P. (2021). Specyfika deinstytucjonalizacji w opiece długoterminowej. W: P. Błędowski (red.), Raport: Deinstytucjonalizacja opieki długoterminowej w Polsce. Cele i wyzwania (s. 24–27). Warszawa: OCI Sp. z o.o.
 
31.
Matuszczyk, K., Grzymała-Kazłowska, A., Homel, K. (2024). The Legal and policy infrastructure of irregularity: Poland I-CLAIM, https://zenodo.org/records/110... (dostęp: 20.02.2025).
 
32.
Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej. (2023). Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze. https://www.gov.pl/web/rodzina... (dostęp: 18.03.2024).
 
33.
Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej. (2024). POLAND. Report on the implementation of the Council Recommendation on access to affordable high-quality long-term care, https://ec.europa.eu/social/Bl... (dostęp: 10.12.2024).
 
34.
Ministerstwo Zdrowia. (2023). Opieka długoterminowa – Mapy potrzeb zdrowotnych, https://basiw.mz.gov.pl/index.... (dostęp: 10.12.2024).
 
35.
Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia. (2021). Pielęgniarska domowa opieka długoterminowa, https://pacjent.gov.pl/artykul... (dostęp: 18.03.2024).
 
36.
OECD. (2023). Beyond applause? Improving working conditions in long-term care. OECD Publishing, https://doi.org/10.1787/27D33A... (dostęp: 10.12.2024).
 
37.
Panzaru, C., Gravina, G. (2024). ,,Care drain” from East to West: The narrative of Romanian women migrant working in the Italian domestic care sector. Health and Social Care in the Community, (7435493), 1–13, https://doi.org/10.1155/2024/7... (dostęp: 20.02.2025).
 
38.
Ritchie, J., Spencer, L., O’Connor, W. (2003). Carrying out qualitative analysis. W: J. Ritchie, J. Lewis (red.), Qualitative Research Practice. A Guide for Social Science Students and Researchers (s. 219–262). London: SAGE Publications.
 
39.
Rodríguez-Modroño, P., Agenjo-Calderón, A., López-Igual, P. (2022). Platform work in the domestic and home care sector: new mechanisms of invisibility and exploitation of women migrant workers. Gender and Development, 30(3), 619–635, https://doi.org/10.1080/135520... (dostęp: 20.02.2025).
 
40.
Schubert, A., Skrzekowska-Baran, I. (2018). Aging society: organization of long-term care for the elderly in Poland. Journal of Health Policy & Outcomes Research, 1, 44–50, https://doi.org/10.7365/JHPOR.... (dostęp: 10.12.2024).
 
41.
SHARE-ERIC. (2024). Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe (SHARE) Wave 7. Release version: 9.0.0, https://doi.org/10.6103/SHARE.... (dostęp: 1012.2024).
 
42.
Simmons, C., Rodrigues, R., Szebehely, M. (2022). Working conditions in the long-term care sector: A comparative study of migrant and native workers in Austria and Sweden. Health and Social Care in the Community, 30, e2191–e2202, https://doi.org/10.1111/hsc.13... (dostęp: 10.12.2024).
 
43.
Ślusarska, B., Bartoszek, A., Kocka, K., Deluga, A., Chrzan-Rodak, A., Nowicki, G. (2019). Quality of life predictors in informal caregivers of seniors with a functional performance deficit – an example of home care in Poland. Clinical Interventions in Aging, 14, 889–903, https://doi.org/10.2147/CIA.S1... (dostęp: 10.12.2024).
 
44.
Social Protection Committee (SPC)/European Commission (DG EMPL). (2021). 2021 Long-term care report. Trends, challenges and opportunities in an ageing society. Country profiles (t. 2). https://op.europa.eu/es/public... (dostęp: 10.12.2024).
 
45.
Stojak, Z., Jamiolkowski, J., Chlabicz, S., Marcinowicz, L. (2019). Levels of satisfaction, workload stress and support amongst informal caregivers of patients receiving or not receiving long-term home nursing care in Poland: A cross-sectional study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16, 1–9, https://doi.org/10.3390/ijerph... (dostęp: 10.12.2024).
 
46.
Szweda-Lewandowska, Z. (2022). The role of health and social care workers in long‐term care for elders in Poland, Czechia, Hungary and Slovakia: The transition from institutional to community care. International Social Security Review, 75(3–4), 145–166, https://doi.org/10.1111/issr.1... (dostęp: 10.12.2024).
 
eISSN:2391-789X
ISSN:1734-2031
Journals System - logo
Scroll to top