OPIS PRZYPADKU
Ruiny kapitalizmu. O modelach zarządzania w teatrze
			
	
 
Więcej
Ukryj
	
	
									
				1
				University of Silesia in Katowice
				 
			 
						
										
				
				
			
			Zaznaczeni autorzy mieli równy wkład w przygotowanie tego artykułu
			 
		 		
				
		
		 
			
			
			
			 
			Data nadesłania: 12-12-2024
			 
		 		
		
			
			 
			Data ostatniej rewizji: 07-07-2025
			 
		 		
		
		
			
			 
			Data akceptacji: 11-08-2025
			 
		 		
		
		
			
			 
			Data publikacji: 31-10-2025
			 
		 			
		 
	
					
		
	 
		
 
 
JoMS 2025;63(3):498-518
 
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Tekst omawia zmieniające się modele przywództwa w teatrach repertuarowych w kontekście postępującego rozpadu idei kapitalistycznych. Jakiś czas temu wydawało się, że odpowiedzią na obecny w tych instytucjach kryzys przywództwa jednoosobowego, często autorytarnego, będzie przywództwo współdzielone, zwane też kolektywnym. Autorki, wykorzystując materiały medialne i dane zastane, omawiają dwa przypadki kolektywów (na przykładzie polskiego i niemieckiego teatru), analizują ich powstanie i rozpad. Nowe propozycje prowadzenia instytucji artystycznych narodziły się w odpowiedzi na kryzysy spowodowane nadużyciami władzy, zdobycze ruchu #MeToo i domaganie się przez pracowników własnego upodmiotowienia w procesach decyzyjnych. Szybko jednak okazało się, że atrakcyjne społecznie, lewicowe idee demokratyzacji, nie zawsze sprawdzają się w praktyce. Celem artykułu jest uchwycenie momentu przełomu i ukazanie, w jaki sposób instytucje artystyczne oraz osoby zarządzające nimi próbują odnaleźć się w zmieniającej się rzeczywistości.
		
	
		
    
    FINANSOWANIE
    
    	Narodowe Centrum Nauki, grant nt. Procesy demokratyzacyjne w teatrach instytucjonalnych w Polsce. Procedury, mechanizmy i relacje władzy (nr grantu: 2021/43/D/HS2/01722).
     
REFERENCJE (37)
			
	1.
	
		Adamiecka-Sitek, A., Keil, M., Stokfiszewski, I. (2019). Materiały do Porozumienia. Didaskalia. Gazeta Teatralna, 153, 2–10.
		
	 
	 
 			
	2.
	
		Balme, Ch. (2019). Die Krise der Nachfolge: Zur Institutionalisierung charismatischer Herrschaft im deutschen Stadt – und Staatstheater. Zeitschrift für Kulturmanagement, 2, 37–54.
		
	 
	 
 			
	3.
	
		Bolden, R. (2011). Distributed Leadership in Organizations: A Review of Theory and Research. International Journal of Management Reviews, 13,
https://onlinelibrary.wiley.co..., 260 (dostęp: 20.11.2024).
 
	 
 			
			
	5.
	
		Gerlich, J., Jarzmus, K. (2020). Być albo nie być. Raport o mobbingu i molestowaniu seksualnym w polskich instytucjach artystycznych. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, 
https://hfhr.pl/aktualnosci/-b... (dostęp: 20.11.2024).
 
	 
 			
	6.
	
		Glesner, J. (2024). Collective Leadership and Participation in Theatre Companies,.
		
	 
	 
 			
			
			
	9.
	
		Gurgul, A., Skowrońska, M., Sid. (2019). Dziewięć aktorek i pracownic oskarża dyrektora Teatru Bagatela o molestowanie i mobbing. Gazeta Wyborcza,.
		
	 
	 
 			
			
	11.
	
		Hatch, M.J., Kostera, M., Koźmiński, A.K. (2010). Trzy oblicza przywództwa. Menedżer. Artysta. Kapłan, T. Wrzesiewski (przeł.). Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
		
	 
	 
 			
	12.
	
		Krajewski, M. (2022). Cancel culture: unieważniając unieważnianie. Przegląd Socjologiczny, 1, 185–203.
		
	 
	 
 			
	13.
	
		Lang, R., Rybnikova, I. (2021). Partizipative und geteilte Führung: Alle machen mit?. W: Aktuelle Führungstheorien und – konzepte, I. Rybnikova, R. Lang (red.). Wiesbaden: Springer Gabler, 151–177.
		
	 
	 
 			
	14.
	
		Naím, M. (2013). The End of Power; From Boardrooms to Battlefields and Churches to States, Why Being in Charge Isn’t What it Used to Be. New York: Basic Books.
		
	 
	 
 			
	15.
	
		Naím, M. (2015). Koniec władzy: Od pól bitew i kościołów do nowoczesnych państw – dlaczego dziś sprawowanie rządów wygląda inaczej niż kiedyś, M. Macińska (przeł.). Warszawa: Kurhaus Publishing.
		
	 
	 
 			
	16.
	
		Nitsche V. (2021). Theatermachen als Zeit-Erfahrung: Kollektive Produktionsverfahren in den 1960/70 er-Jahren und zu Beginn des 21. Jahrhunderts, 68, 113–128. Germanica.
		
	 
	 
 			
	17.
	
		Nowak, P. (2021). Prokuratura umorzyła śledztwo w sprawie dyrektora Gardzienic. Przyczyny: przedawnienie i brak znamion czynu zagrożonego. Kurier Lubelski, 
https://kurierlubelski.pl/prok... (dostęp: 20.11.2024).
 
	 
 			
			
			
	20.
	
		Pasque, P.A. (red.). (2025). Critical Qualitative Research and Social Justice Key Concepts in Qualitative Method. London: Routledge.
		
	 
	 
 			
	21.
	
		Piekarska, M. (2023). Krach w Dramatycznym, Monika Strzępka podaje się do dymisji. W tej sytuacji nie ma zwycięzców. Gazeta Wyborcza,
https://wyborcza.pl/7,112395,3... (dostęp: 20.11.2024).
 
	 
 			
	22.
	
		Płoski, P. (2016). Od decentralizacji do decentralizacji. System teatralny w Polsce.
		
	 
	 
 			
	23.
	
		W: System organizacji teatrów w Europie, K. Prykowska-Michalak (red.). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Teatralnego, 65–98.
		
	 
	 
 			
	24.
	
		Prykowska-Michalak, K. (2017). Do kogo należy teatr. Zmiany w teatrach Berlina. Didaskalia. Gazeta Teatralna, 141,11–16 .
		
	 
	 
 			
	25.
	
		Prykowska-Michalak, K. (2018). Jak zniszczyć światowej klasy teatr przed upływem jednego sezonu? Fiasko pomysłu Nowej Volksbühne. Didaskalia. Gazeta Teatralna, 147, 52–56.
		
	 
	 
 			
	26.
	
		Przyszłość jest dziś. Trendy kształtujące biznes, społeczeństwo i przywództwo (2023). M. Ciszewska-Mlinarič (red.). Warszawa: Akademia Leona Koźmińskiego.
		
	 
	 
 			
	27.
	
		Rigamonti, M. (2023). Monika Strzępka: Aktor to miał być mój największy wróg (rozmowa z Moniką Strzępką). Onet.pl. 
https://kultura.onet.pl/teatr/... (dostęp: 20.11. 2024).
 
	 
 			
	28.
	
		Rischbieter, H. (1970). Theater im Umbruch: Eine Dokumentation aus Theater heute. München: Deutscher Taschenbuch-Verl.
		
	 
	 
 			
	29.
	
		Schmidt, T. (2019a). Macht und Struktur im Theater. Asymmetrien der Macht. Wiesebaden: Springer VS.
		
	 
	 
 			
	30.
	
		Schmidt, T. (2019b). Macht als Struktur – und organisationsbildendes Konzept des Theaterbetriebes. Power as Concept of structure and organization in theatre. Zeitschrift für Kulturmanagement, 2, 93–134.
		
	 
	 
 			
	31.
	
		Schrauwen, J., Schramme, A., Segers, J. (2016). Do managers run cultural institutions? The practice of shared leadershipin the art sector. W: Perspectives on Cultural Leadership, K. Dalborg, M. Löfgren (red.), 
https://europeanculturalleader... (dostęp: 20.11.2024).
 
	 
 			
			
			
			
	35.
	
		Theater entwickeln und planem. Kulturpolitisische Konzeptionen zur Reform der Darstellenden Künste (2013). W. Schneider (red.). Bielefeld: Transcript Verlag.
		
	 
	 
 			
			
	37.
	
		Zasady współpracy twórczyń i twórców z Teatrem Powszechnym im. Zygmunta Hübnera w Warszawie (2019). Didaskalia. Gazeta Teatralna, 153, 5–7.