PRACA ORYGINALNA
“The borderland of cultures” – self-identification and convergence in the cultures of the borderland in the context of cultural mobility
Więcej
Ukryj
1
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Data nadesłania: 25-11-2024
Data ostatniej rewizji: 27-05-2025
Data akceptacji: 22-06-2025
Data publikacji: 17-07-2025
JoMS 2025;62(2):354-375
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Objectives:
The aim of the study is an attempt to characterize borderland culture in the context of the Polish experience, the problems of self-identification of communities, and convergence in the cultures of the borderland. The main questions the present study strives to answer are: How is the concept of culture defined in the sphere of social sciences and humanities? What are the borderland cultures in the context of contemporary cultural migration and cultural mobility from the Polish perspective? What determines and shapes self-identification of the groups in borderland areas and approaching one culture to another?
Material and methods:
In this particular study, classical methods and techniques developed within the framework of humanities and social sciences were applied to approach the raised questions and to formulate conclusions. The basic method of the research was critical analysis of the subject related literature. To some extent, the comparative method has been also applied to indicate similarities and differences of the borderland cultures.
Results:
In borderlands, there is a high frequency of interactions among people who represent different cultures. They are not limited to economic issues, but they also include some concerns of politics, faith, education, or art. When the intensity of the contacts and convergence in cultures are higher, there is a greater chance of the development of a specific border culture.
Conclusions:
Advanced technologies lead to expansion of the information space, but at the same time, they cause processes of depersonalisation, the risk of selection, and processing information. Ethno-cultural groups that live in borderlands undergo processes of constant auto-identification in relation to their own group, and identification and categorisation in relation to the neighbouring group.
REFERENCJE (63)
1.
Babiński, G. (1994). Pogranicze etniczne, pogranicze kulturowe, peryferie. Szkic wstępny problematyki, 4, 5-28. Pogranicze. Studia Społeczne.
2.
Bartkiewicz, M. (2009). Kultura i cywilizacja jako determinanty stylu życia, 1, 63-90. Zeszyty Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach. Studia z nauk społecznych.
3.
Bednarczyk, G. (2017). Paradygmat cywilizacyjny Samuela P. Huntingtona. Droga do zrozumienia współczesnych problemów Zachodu?, 21, 29-60. Kultura i Wartości. DOI: 10.17951/kw.2017.21.29.
4.
Benedict, R. (2005). Patterns of culture. Houghton Mifflin Harcourt.
5.
Benedict, R. (2019). Wzory kultury. vis-a-vis.
6.
Bieńkowska-Ptasznik, M. (2003) Od asymilacji do wielokulturowości. Teoria socjologiczna w socjologii pogranicza, Międzynarodowa konferencja naukowa, Białowieża 14-16 września 2003 r. Retrieved 10.05.2024 from
https://repozytorium.uwb.edu.p....
7.
Blumer, H. (2009). Interakcjonizm symboliczny. Nomos.
8.
Bobryk, A. (2005a). Tożsamość narodowa i asymilacja. Dylematy integracji. in: A. Bobryk (ed.), Kultura pogranicza – pogranicze kultur, 41-54. Siedleckie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama, Wyższa Szkoła im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku.
9.
Bobryk, A. (2005c). Wstęp. in: A. Bobryk (ed.), Kultura pogranicza – pogranicze kultur, 5-6. Siedleckie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama, Wyższa Szkoła im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku.
10.
Bobryk, A. (ed.) (2005b). Kultura pogranicza – pogranicze kultur. Siedleckie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama, Wyższa Szkoła im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku.
11.
Boroch, R. (2013). Kultura w systematyce Alfreda L. Kroebera i Clyde’a Kluckhohna. BEL Studio.
12.
Chodubski, A. (2005). Kresy jako specyficzna wartość cywilizacyjna. in: A. Bobryk (ed.), Kultura pogranicza – pogranicze kultur, 55-70. Siedleckie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama, Wyższa Szkoła im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku.
13.
Del Sarto, R. (2021). Borderlands. Europe and Mediterranean Middle East. Oxford University Press. DOI: 10.1093/oso/9780198833550.001.0001.
14.
Elias, N. (1980). Przemiany obyczaju w cywilizacji Zachodu. Państwowy Instytut Wydawniczy.
15.
Gruchoła, M. (2010). Kultura w ujęciu socjologicznym. 1, 95-114. Roczniki Kulturoznawcze.
16.
Huntington, S.P. (2011). Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu społecznego, trans. H. Jankowska. Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
17.
Jeznach, A.M. (2005) Myślenie wielokulturowe jako przejaw dojrzałości człowieka (raport z badań). in: A. Bobryk (ed.), Kultura pogranicza – pogranicze kultur, 142-146. Siedleckie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama, Wyższa Szkoła im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku.
18.
Karsznicki K. (2014). Główne kultury prawne na świecie. 15, 76-89. Studia Iuridica Toruniensia. DOI: 10.12775/SIT.2014.027.
19.
Kłoskowska A. (1996). Kultury narodowe u korzeni. Wydawnictwo Naukowe PWN.
20.
Kłoskowska, A. (1968). Rozwój koncepcji kultury w socjologii polskiej. 22(2), 194-216. Przegląd Socjologiczny.
21.
Kłoskowska, A. (1980). Kultura masowa. Krytyka i obrona. PWN.
22.
Kłoskowska, A. (1983). Socjologia kultury. PWN.
23.
Konecki, K.T., Kacperczyk, A. (eds.) (2005). Procesy tożsamościowe. Symboliczno-interakcyjny wymiar konstruowania ładu i nieładu społecznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
25.
Koneczny, F. (2006). Cywilizacja bizantyńska. Fundacja Pomocy Antyk.
26.
Korporowicz, L. (2021). Współczesna przestrzeń mobilności kultur. Próba konceptualizacji w perspektywie jagiellońskich studiów kulturowych, 1(46), 57-71. Journal of Modern Science. DOI: 10.13166/JMS/139689.
27.
Kowalczyk, J. (2018). Kulturowy wymiar bezpieczeństwa we współczesnej Europie. 3, 111-133. Studia Europejskie – Studies in European Affairs.
28.
Kroeber, A.L., Kluckhohn, C. (1952). Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions – The History of Human Culture, its Role in Social Sciences. Pantianos Classics.
29.
Kurcz, Z. (2008). Przedmiot socjologii pogranicza w świetle polskich doświadczeń. in: Z. Kurcz (ed.), Polskie pogranicze w okresie przemian, vol. 1, 19-28. Wydawnictwo WWSZiP.
30.
Kurcz, Z. (2011b). Wprowadzenie. in: Z. Kurcz (ed.), Polskie pogranicze w okresie przemian, vol. 2, 5-7. Wydawnictwo WWSZiP.
31.
Kurcz, Z. (2011c). Z pogranicza na pogranicze…, z pogranicza na transgranicze… i z powrotem? Kierunki i charakter przemian na polskich pograniczach. in: Z. Kurcz (ed.), Polskie pogranicze w okresie przemian, vol. 2, 83-96. Wydawnictwo WWSZiP.
32.
Kurcz, Z. (ed.) (2011a). Polskie pogranicze w okresie przemian, vol. 2. Wydawnictwo WWSZiP.
33.
Lisiecki, S. (1993). Pogranicze polsko-niemieckie jako przedmiot badań socjologicznych. 1, 107-109. Biuletyn/Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania. Problematyka zachodniego obszaru pogranicza: Materiały z konferencji, Zielona Góra 16-17 października 1992.
34.
Łukowski, W. (1998). Mazury. W poszukiwaniu wizerunku regionu? Wydawnictwo Naukowe Scholar.
35.
Łukowski, W. (2002). Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości mieszkańców Mazur. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
36.
Malinowski, B. (1937). Kultura jako wyznacznik zachowania się, 17(1), 101-127. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny.
37.
Maroń, G. (2012). Zasady prawa jako składnik kultury prawnej. in: O. Nawrot, S. Sykuna, J. Zajadło, Konwergencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych?, 223-231. Wydawnictwo C.H. Beck.
39.
Nawrot, O., Sykuna, S., Zajadło, J. (eds.) (2012). Konwergencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych, Wydawnictwo C.H. Beck.
40.
Nikitorowicz, J. (2001). Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
41.
Opiłowska, E. (2019). Pogranicze jako przestrzeń wielokulturowa. 3, 59-72. Nauka. DOI:10.24425/nauka.2019.129244.
42.
Orłowska, B.A. (2005). Czym jest pogranicze. Kwestie definicyjne. in: A. Bobryk (ed.), Kultura pogranicza – pogranicze kultur, 7-10. Siedleckie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama, Wyższa Szkoła im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku.
43.
Parsons, T. (1937). The Structure of Social Action. Mc Graw-Hill Book Company, Inc.
44.
Pogranicze. in: Słownik języka polskiego. Retrieved 04.05.2024 from sjp.pwn.pl/slowniki/pogranicze.html.
45.
Romanowicz, W. (2007). Pogranicze jako przedmiot badań społecznych. 1, 87-97. Rozprawy Naukowe.
46.
Sadowski, A. (1992). Pogranicze. Studia społeczne. Zarys problematyki. 1, 5-7. Pogranicze. Studia Społeczne.
47.
Sadowski, A. (2003). Pogranicze jako przedmiot badań socjologicznych w warunkach integracji europejskiej, Międzynarodowa konferencja naukowa, Białowieża 14-16 września 2003 r. Retrieved 02.05.2024 from
https://repozytorium.uwb.edu.p....
48.
Sadowski, A. (2008). Pogranicze – pograniczność – tożsamość pograniczna. 14, 17-30. Pogranicze. Studia Społeczne. Polskie granice i pogranicza: nowe problemy i interpretacje.
49.
Sadowski, A. (2020). Socjologia pogranicza. Kształtowanie się problematyki badań w Polsce po 1989 r., Wykład inauguracyjny w Instytucie Socjologii UwB rok akademicki 2020/2021, Białystok 1 Października 2020. Retrieved 02.06.2024 from
https://old.soc.uwb.edu.pl/And....
50.
Sakson, A. (1990). Mazurzy – społeczność pogranicza. Instytut Zachodni.
51.
Sakson, A. (1998). Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945-1997. Instytut Zachodni.
52.
Sakson, A. (2011). Od Kłajpedy do Olsztyna. Współcześni mieszkańcy byłych Prus Wschodnich: Kraj Kłajpedzki, Obwód Kaliningradzki, Warmia i Mazury. Instytut Zachodni.
53.
Straczuk, J. (2006). Kulturowe zróżnicowanie pogranicza – koncepcje badawcze. in: J. Kurczewska (ed.), Oblicze lokalności: różnorodność miejsc i czasu, 145-163. Wydawnictwo IFIS PAN.
54.
Szczepański, J. (1963), Elementarne pojęcia socjologii. PWN.
55.
Tokarczyk, R. (2005). Komparatystyka prawnicza. Zakamycze.
56.
Tokarczyk, R. (2008). Współczesne kultury prawne. Oficyna a Wolters Kluwer business.
57.
Tylor, E. B. (2010a). Primitive Culture. Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custom, vol. I. Cambridge University Press.
58.
Tylor, E. B. (2010b). Primitive Culture. Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custom, vol. II. Cambridge University Press.
59.
Wadowski, D. (2005). Rozwój kultury pogranicza – zarys problematyki. in: A. Bobryk (ed.), Kultura pogranicza – pogranicze kultur, 11-18. Siedleckie Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Brama, Wyższa Szkoła im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku.
60.
Weres, M. (2012). Granice kultury a kultura granic. Wielokulturowość pogranicza meksykańsko-amerykańskiego. 18, 61-72. Pogranicze. Studia Społeczne.
61.
Zagórski, Z. (2011). Problem granic cywilizacyjnych we współczesnym świecie. in: Z. Kurcz (ed.) Polskie pogranicze w okresie przemian, vol. 2. Wydawnictwo WWSZiP.
62.
Ziętek, A.W. (2013). Bezpieczeństwo kulturowe w Europie. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
63.
Znaniecki, F. (1968). Cywilizacja narodowa a cywilizacja wszechludzka. 22(2), 26-34. Przegląd Socjologiczny.